Przyczyny dysleksji

Dysleksja to specyficzne trudności w nauce czytania i pisania, przy stosowaniu standardowych metod edukacyjnych oraz co najmniej przeciętnym poziomie rozwoju intelektualnego. Dysleksji nie diagnozuje się, kiedy występują zaburzenia pracy analizatorów (wzrok, słuch) lub choroby neurologiczne.

Podstawą do opanowania złożonych czynności psychicznych (jakimi są czytanie i pisanie), jest niezakłócone współdziałanie funkcji wzrokowo-przestrzennych, słuchowych, językowych oraz motorycznych. Pamiętać należy, że dysleksja jest tylko jedną z przyczyn trudności w nauce czytania oraz pisania. Diagnozuje się ją u około 13–16% dzieci.

W okresie prenatalnym, okołoporodowym, we wczesnym dzieciństwie, może dojść do: uszkodzenia struktur centralnego układu nerwowego, mikrouszkodzeń, wolnego tempa rozwoju w obszarach odpowiedzialnych za rozwój analizatorów (wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno-ruchowego) związanych z procesami nauki czytania i pisania.

Według profesora Nicolsona (autora książki „Dysleksja u dzieci”) zaburzenia czytania stanowią tylko “czubek góry lodowej problemu” i wszystkie funkcje podstawowe, do których należą między innymi prędkość przetwarzania i zdolności motoryczne, są prawdopodobnie również zaburzone.

Dzieci z dysleksją ukrywają z dużym wysiłkiem deficyty w zakresie wielu umiejętności, przez świadome kompensowanie niedostatecznych automatyzacji  w wyżej wymienionych obszarach.

Oznacza to, że według tej koncepcji trudności w nauce czytania i pisania spowodowane są deficytami w automatyzacji w obszarze wzrokowym, kinestyczno-ruchowym i słuchowym.

W powyższych obszarach wyróżniamy następujące deficyty:

wzrokowy

  • obuoczne widzenie (w tym stereoskopowe) nieprawidłowych ruchów sakkadowych,
  • nieprawidłowości w spostrzeganiu dynamicznym.

kinestetyczno-ruchowy:

  • trudności z synchronicznym wystukiwaniem zadanego rytmu (zaburzenia koordynacji
    słuchowo-ruchowej),
  • kłopoty z utrzymaniem równowagi,
  • problemy z szybką reakcją ruchową na bodziec słuchowy lub wzrokowy.

słuchowy:

problemy z:

  • rozpoznawaniem fonemów (lub głosek),
  • ocenianiem kolejności występowania dźwięków,
  • rozpoznawaniem wzorców słuchowych,
  • dostępem do słownictwa,
  • krótkotrwałym zapamiętywaniem,
  • różnicowaniem tonów,
  • zaburzoną wrażliwością na dźwięki, 
  • słyszeniem kierunkowym (lokalizacja źródła dźwięku).

Czytaj więcej o specyficznych trudnościach w uczeniu się tutaj.

Objawy dysleksji

Objawy dysleksji wskazujące na możliwość wystąpienia trudności szkolnych rodzice mogą zaobserwować we wczesnym dzieciństwie. Wtedy jeszcze trudno połączyć zachowanie i umiejętności dziecka z przyszłymi deficytami. Im dziecko jest starsze, tym bardziej jego trudności mają już specyficzny – dyslektyczny charakter. We wczesnych etapach rozwoju mówimy o ryzyku dysleksji, czyli zaburzeniach w rozwoju psychoruchowym i poznawczym, które mogą warunkować wystąpienie specyficznych trudności  w czytaniu i pisaniu (M. Bogdanowicz).

Pamiętać jednak należy, że „dziecko z ryzyka dysleksji nie musi stać się osobą z dysleksją” (G. Krasowicz-Kupis). Dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza i odpowiednia terapia dziecka już na wczesnym etapie rozwoju.

Objawy ryzyka dysleksji w wieku niemowlęcym:

  • nietypowy lub opóźniony rozwój ruchowy, asymetryczne ułożenie ciała,
  • opóźniony rozwój chwytu,
  • opóźnienia w rozwoju mowy – opóźnienie gaworzenia.

Objawy ryzyka dysleksji w wieku poniemowlęcym:

  • opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi,
  • osłabiona sprawność manualna, nieporadna samoobsługa, mała sprawność w zabawach manipulacyjnych,
  • zaburzenia w zakresie percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej, brak prób samodzielnego rysowania,
  • nieumiejętność odwzorowywania linii (ok. 2 lat) i koła (3 lata).

Objawy ryzyka dysleksji w wieku przedszkolnym:

  • słaba koordynacja ruchów całego ciała, kłopoty z utrzymaniem równowagi,
  • ograniczona sprawność rąk,
  • zaburzona koordynacja wzrokowo-ruchowa: trudności z konstruowaniem budowli z klocków, kłopoty z układankami, puzzlami, problemy i niechęć do rysowania, nieprawidłowy chwyt, trudności
    w czynnościach samoobsługowych,
  • opóźniona lateralizacja, brak przejawów preferencji ręki,
  • słaba orientacja w schemacie ciała,
  • opóźniony lub zaburzony rozwój mowy: przekręcanie wyrazów, trudności z rozpoznawaniem oraz tworzeniem rymów i aliteracji,
  • trudności z zapamiętywaniem wierszyków, piosenek, sekwencji nazw,
  • mały zasób słów, duża liczba błędów gramatycznych,
  • zaburzone procesy automatyzacji w obszarze integracji percepcyjno-motorycznej.

Objawy ryzyka dysleksji u dziecka 6-letniego:

  • obniżona sprawność ruchowa, kłopoty z równowagą, obniżona sprawność manualna, niepoprawne rysowanie lub malowanie, trudności z wycinaniem,
  • lateralizacja opóźniona, nieustalona,
  • zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej:
    • trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki,
    • kłopoty z odwzorowywaniem (szlaczki, figury),
    • problemy z różnicowaniem kształtów,
  • opóźniony lub zaburzony rozwój mowy: wady wymowy, przekręcanie wyrazów, błędy gramatyczne, zaburzenia słuchu fonematycznego, trudności w zapamiętywaniu wierszy,serii poleceń i nazw,
  • opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała: trudności ze wskazywaniem stron ciała i przestrzeni,
  • zaburzenia orientacji w czasie – trudności z określaniem pory dnia, roku, daty,
  • trudności w opanowaniu podstaw nauki czytania i pisania: wolne tempo czytania, głoskowanie
    i kłopoty z syntezą lub szybkie tempo czytania , przekręcanie wyrazów, problemy ze zrozumieniem,
  • nieprawidłowy kierunek pisania liter, wyrazów.

(G. Krasowicz-Kupis)